Deneyimlerim ışığında gerçek anlamda profesyonel çevirmenliğin sağlıklı bir şekilde gelişip korunması için yararlı olduğuna inandığım birtakım prensipleri ortaya koymak istiyorum.

Çeviri hizmeti verirken kazandığım ve çeviri alanını (sektör diyemediğim için böyle ifade ediyorum) takip ederken gözlemlerimden sağladığım notlara ve düşüncelere çoğu meslektaşımın sahip olduğuna eminim. Aşağıdaki bilgilerin daha fazlasına gereksinim duyuyor bile olabilirim. Ancak bir tek hususla bile faydalı olursam ne mutlu bana… Vermeye çalıştığım mesajlara da bu gözle bakmanız dileğiyle…

• Öncelikle, çeviri alanında hizmet vermemizi sağlayan öğrenim durumumuzu, sizi bu mesleği seçmeye yönlendiren temel motivasyonu, sizi diğer çevirmenlerden farklı kılan ve öne çıkaran özelliklerimizi, temel teknik becerilerimizi (yazılım ve program anlamda) ve sosyal niteliklerimizi, çalışma beceri ve prensiplerimizi, iletişim bilgi ve opsiyonlarımızı içeren zengin ve anlamlı bir içeriğe sahip CV hazırlamalıyız. CV konusunda geniş bilgi edinebilecek birçok kaynak olduğundan bu hususta daha fazla ayrıntı vermeye gerek yok sanırım.
• Herhangi bir çeviri firmasından sizinle çalışma isteği geldiğinde ise, birim fiyat hususuna değinmeden önce sizinle muhatap olan firma yetkilisinin konumunu, eğitimini, size ne şekilde ulaştığını, çevirmen olup olmadığını veya çeviri süreci hakkında ne ölçüde deneyim sahibi olduğunu, firmanın genel potansiyelini, internet sitesinin adresini ve vergi numarasını öğrenmenizde fayda vardır. Çünkü çeviri sürecini yaşamamış bir kişi ne kadar iyi yönetici olursa olsun sizi anlayamayabilecektir. Ayrıca bu çeviri firmasıyla ilgili olumlu çalışma ilişkisi deneyimi olan çevirmenlerin iletişim bilgilerini istemeniz sizi firmanın nezdinde daha farklı kılacaktır. Ciddi bir firma bu bilgileri vermekte asla tereddüt etmeyecektir. Bu bilgileri paylaşmasa bile, firmanın bu istekleriniz karşısındaki tepkisi size firmanın ciddiyeti ve kurumsallığı konusunda doğru fikir verecektir.
• Çeviri veya danışmanlık firmalarıyla olan ilişkinizde muhatabınızla her zaman ölçülü ve saygılı bir iletişim kurup korumalısınız. Bu anlamda vereceğiniz taviz daha sonraki dönemlerde daha farklı tavizleri gündeme getirebilecektir.
• Çeviri firması hakkında olumlu bir izlenim edindiyseniz, ödeme prosedürünü de kesin olarak netleştiriniz ve ilk işinizdeki ödemenizin yarısını peşin alınız. Çalışma ilişkinizin daha sonra da devam edeceği kesin olduğunda mutlaka bir anlaşma yapın ve bu anlaşmada mutlaka gizlilik anlaşması, çeviri ödeme süresi ve bu süre aşıldığında firmanın ne kadar miktar ödeyeceği belirtilmiş olmalıdır. Genelde çeviri piyasasında bu tür anlaşmalar çok sık yapılıyor olmasa da, sizin bu teklifi götürmeniz, firma nezdinde profesyonellik konusundaki titizliğinizin göstergesi olacaktır. Bunun yanında, çevirinin teslim tarihi konusunda size anlayış göstermemesi durumunda, sizin de ödemenizi almanız konusundaki bir gecikmenin onlara farklı yükümlülük getireceğini bilmelerini sağlayacaktır. Ayrıca, firmaya ödeme yapmaması durumunda prestij konusunda sıkıntı yaşayacağı konusunda fikir verecektir.
• Çeviri firmasına değil de kişilere çeviri hizmeti verecekseniz, öncelikle kişisel bilgilerini alıp teyit ediniz. Bunun da ötesinde, mümkün olduğu ölçüde, ücretin yarısını peşin alınız ve yarısını yaptığınızda gönderip çeviri hakkındaki temel kanaatini öğreniniz. Çünkü terminolojik olarak sürekli tekrar eden bölümlerde kullanımı istenmeyen kelimelerin varlığı veya tercih edilen kelimelerin eksikliği, çeviri kalitesi konusundaki beğeniyi azaltacaktır. Oysaki yarısı bittiğinde alacağınız değerlendirme ilk yarıdaki terminolojik hata ve tercihlerinin sonraki yarıda devam etmemesini sağlayacak hem de çevirinin nihai kalitesi konusunda sorun yaratacak hususların en başta bertaraf edilmesini sağlayacaktır. Çevirinin ilk yarısı ile ilgili olarak olumlu bir değerlendirme aldığınız takdirde kalan yarısının ödemesini alıp çeviriye devam etmeniz saygınlığınıza katkıda bulunacak, ilgili kişiye de metninin çeviri sürecinin sağlıklı yürüdüğüne dair olumlu fikir verecektir. Meydana gelen bu olumlu iletişim size kalan bölümde daha rahat bir psikolojik çalışma ortamı sağlayabileceği gibi, başarılı bir çalışmanın getireceği olumlu referanslara da zemin hazırlayacaktır.
• Bu arada çevirisi yapılacak metnin sorumluluğunu almadan önce, acele etmeden, baştan sonra mutlaka okuyunuz. Çünkü metin daha önce çeviri yaptığınız dosyalara benzemiyorsa, orijinal metinde çeviriye sorun olarak yansıyacak düzensizlikler varsa bu tür metinleri almamaya gayret ediniz.
• Birim fiyatınız belirlerken sahip olduğunuzu düşündüğünüz çeviri kalite düzeyine göre mantıklı bir birim fiyat belirleyiniz ve bu konuda taviz vermeyiniz. Özellikle “piyasa böyle” mantığına asla boyun eğmeyiniz çünkü piyasa şartları sizin düzeyinizi bilemeyeceği için hak ettiğiniz ücreti vermeye asla yanaşmayacaktır. Ayrıca bu piyasayı da hak ettiği ücreti isteme cesaretine sahip diğer çevirmenler oluşturmuştur.
• Türkiye’deki piyasada hakkınız olan birim fiyatı alamasanız da yurt dışındaki çeviri işletmeleri mutlaka çeviri düzeyinize uygun ücreti mutlaka vermektedir. Çeviri düzeyinize uygun ücreti isteme konusunda mutlaka ısrarcı olunuz.
• Yurt dışındaki müşteri ve çeviri firmalarının yakın takip ettiği; www.proz.com www.translatorscafe.com www.gotranslators.com www.linkedin.com ve tureng forum gibi ciddi platformlara mutlaka üye olunuz. bu sitelerdeki forumlara katılınız, görüş belirtiniz, çeviri yardımı istendiğinde mutlaka “iyi bildiğiniz durumlarda” yardımcı olarak kudoz puan kazanmaya gayret ediniz, özellikle www.proz.com dan bulduğunuz işlerde başarılı olduktan sonra mutlaka WWA (Willing Work Again) yani yeniden çalışma isteğini kısmına hakkınızda olumlu referans yazılmasını isteyiniz. çünkü yurt dışında ve Türkiye’deki az sayıdaki ciddi firma çevirmen seçimlerinde bu konulara itibar etmektedir. Bu tür seçkin sitelerdeki görüş paylaşımı ve iletişimleriniz sizlere ciddi maddi kazancı da beraberinde getirecek yüksek prestij kazanma imkânı sağlayacaktır. Bu sitelerde ayrıca yüksek performans gösteren kişileri izlemeye alınız ve olumlu iletişim kurunuz. Unutmayınız ki bu gibi sitelere üye olmuş çeviri firmaları ve müşterilerin (outsourcer) gözünde değerli ve seçkin çevirmenlerin listesinde de ancak iyi çevirmenler bulunur. Bundan dolayı böylesi değerli meslektaşlarınızı arkadaş listenize alınız ve onların listesine giriniz. Size mesleki katkı sağlamayacak kişileri ise asla arkadaş listenize almayınız.
• Yukarıda belirttiğimiz sitelere üye olurken temel bilgilerin yanı sıra mutlaka becerilerinizi ve sizi farklı kılan, müşteri gözünde öne çıkaracak özelliklerinizi içeren RESUME adı verilen bir özel tanıtım metni hazırlayınız.
• Bütün bu çeviri platformlarının yanında mutlaka düşük veya 0 maliyetli bir kişisel internet sitesi edinmekte büyük fayda bulunmaktadır. Bu sitenin “blog” tarzında bir site olmasından kaçınınız çünkü blog kurumsallık arayan özellikle yabancı müşteri ve kuruluşların gözünde mesleki sayılmamaktadır. Sitenize özeniniz ancak bahsedilen özen yüksek maliyetle değil sadece size ve üslubunuza özgü bir anlatımla ilgilidir. Maliyetli bir site bütçenizi, özgün anlatımlarınız ise çeviri beceri ve potansiyelinizi gösterecektir. Siteniz istediğinizde güncellenebilir nitelikte olmalıdır. İnternet sitenize yapmış olduğunuz çevirilerden “gizlilik unsuru taşımayan” çevirilerinizi ilgili kişilerin de yazılı onayını alarak önemli gördüklerinizi koyabilirsiniz. Ayrıca çeviri ve bilim dünyasında ciddi kuruluşlardan haberleri, yararlı MESLEKİ LİNKLERİ koyabilirsiniz. Sitenizin çeviri beceri ve ciddiyetinizi, ayrıca ücretlendirme konusundaki titizliğinizi yansıtmasını sağlayabilirsiniz. Her türlü iletişim bilgisini sitenize koyabileceğiniz gibi, daha önce belirtmiş olduğumuz ciddi platformlardaki profil sayfanıza da hosting sağlayıcınızdan alacağınız bir e-posta adresinizi koymanızda yarar bulunmaktadır. Böylece hakkınızda bilgi edinmek isteyen kişilerin sitenizi ziyaret etmesini sağlamış olursunuz. Sitenize bilinen ve takip edilen sosyal paylaşım platformlarına anlık senkronizasyon sağlamanız da ayrıca belirgin bir katkı sunacaktır.
• Bunun yanında unutmamalısınız ki belirleyeceğiniz birim fiyatı artırmanız ancak yıllar içinde belli bir oranda olacağı için birim fiyatınızı ilk aşamada doğru belirlemeniz ileride doğacak büyük kayıpların önüne şimdiden geçecektir.
• Çeviri, kontrol ve redaksiyon hizmetlerinin karşılığı her zaman farklıdır. Örneğin başka bir çevirmenin yaptığı çeviriyi kontrol etmek ve düzeltmek, çeviriyi baştan yapmaktan her zaman daha zordur. Dolayısıyla daha fazla ücreti gerektirmektedir.
• Özellikle çeviriye yardımcı yazılımların kullanıldığı projeleri kabul etmeden önce çok dikkatli incelemeden proje veya dosyayı kabul etmeyiniz. Çünkü veri tabanının olduğu bölümlerden bu gibi yazılımların kullanıldığı dosyalarda para kazanamazsınız, buna karşılık bu hatalı veri tabanını düzeltmek durumunda kalırsınız. Boşuna emek ve zaman harcamış olursunuz. Böyle dosyaları önceden inceleyerek hata oranı yüksek veri tabanı olan dosyalarda hatalı kısımları sildirdikten sonra “match” raporu aldırınız ve proje sonunda alacağınız ücretin adil hesaplanmasını sağlayınız.
• Redaksiyon ücretlerinin çevirinin de üstünde olduğunu aklınızdan çıkarmayınız.
• Çeviri dosyasını kabul etme aşamasında mutlaka takip edilmesi gereken bir terminoloji olup olmadığını öğrenip gerekirse bu tip dosyaları karşı taraftan talep ediniz. Ayrıca kullanılması istenmeyen veya özellikle istenen terminoloji hakkında özellikle bilgi isteyiniz. Bu konularda soru sormak sizin sorumluluğunuzdadır. Çünkü başarısız bir çeviri performansı durumunda sizin meslek hayatınız riske girecektir.
• Çeviri hizmeti vereceğiniz kişi ya da kuruluşlardan başarılı çeviri hizmeti sonrasında referans mektubu talep edeceğinizi ilk başta belirtip bu konuda anlaşma sağlayınız. Başarısız bir çeviri performansı durumunda nasıl zor durumda kalma riskiniz söz konusuysa, başarılı performansın karşılığı da maddiyatın çok daha ötesinde başarılı bir referans mektubudur. Sözlü referansı yeterli görmeyiniz.
• Üzerinde anlaşma sağladığınız her hususu açık ve net bir şekilde anlaşma ya da protokolünüze ekleyiniz ve güvenilir bir noterden onaylatıp bir örneğini alınız.
• Yeminli çeviri hizmetlerinde çevirmenlere tanınan yasal çeviri ücretini mutlaka isteyiniz. Ayrıca hacimli işlerde yeminli çevirmenlerle noterler arasında özel anlaşmalar yapıldığını da biliniz.
• Aldığınız çeviriyi teslim tarihine göre parçalara bölüp gün başına düşen kısmı mutlaka yapınız. Mümkünse her gün yapılan işi ertesi gün gönderip sonra devam ediniz. Böylece son günlerde doğabilecek bir aksilik durumunda hem çeviri firması kalan zor durumda kalmaz hem de siz yaptığınız bölümün ücretinden mahrum kalmazsınız. Ayrıca yukarıda belirttiğimiz gibi, bu yöntemle terminoloji ve diğer çeviri özellikleriyle ilgili olumsuzlukları çeviri sürecinin içerisinde düzeltme imkânı bulabilirsiniz.
• Çalışmanız sırasında mümkün olduğunca verimli bir çalışma ortamı sağlayınız. Yatak, sofa gibi bilinçaltına uyku ve dinlenmeyi sunan maddelerin bulunduğu ortamları tercih etmeyiniz. Pijama ve eşofman gibi rahatlık veren giysiler yerine düzgün bir ev elbisesi giyiniz. Kısacası, serbest çevirmenliğin aslında SGK ve belirli maaşınızın olmadığı, buna karşılık da ofis ortamına gitme ve istemediğiniz işi almama seçeneğinin olduğu, bunun dışında profesyonelliğin ve çalışma disiplininin bütün unsurlarının bulunduğu aynı zorluktaki bir çalışma statüsü olduğunu aklınızdan çıkarmayınız.

 * Yazarın blog sitesinden alınmıştır