Kalite kelimesinin sözlükteki karşılığı “nitelik”tir. Kökeni Latince ‘qualis’ sözcüğünden türemiştir. Qualis, bir şeyin ‘nasıl oluştuğu’ anlamını taşır. Kalitenin günümüzdeki en basit tanımı, müşteri isteklerine cevap vermektir. Genel bir tanım yapacak olursak; “Bir ürün veya hizmetin, belirlenen veya olası ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerinin toplamına kalite denir,” diyebiliriz.

Kalite algısı ve yaklaşımları şartlara göre değişebilir. Üstünlük, değer ve üretim şartları kalite göstergesi olarak algılanırken, tüketici beklentileri de kalite algısını değiştirir. Sektörümüzden örnek verecek olursak, deneyimli bir çevirmenin yaptığı iş kaliteli olarak kabul görür. Keza, pahalı bir çevirinin de kaliteli olması beklenir. Çeviri araçları kullanılarak yapılan bir çevirinin, terim ve stil tutarlılığı nedeniyle kaliteli olduğu düşünülür. Tüketicinin şartları da kaliteyi doğrudan etkiler. Örneğin; az yabancı dil bilen bir tüketici için çevirinin anlaşılır olması, kaliteli olduğu anlamına gelebilir.

Kaliteye etki eden iç ve dış faktörler vardır. İç faktörleri; yönetim, insan gücü, motivasyon, malzeme, makine, üretim yöntemleri, ölçüm araç ve gereçleri olarak sıralayabiliriz. Dış faktörler olarak ise tüketici özellikleri, pazarın yapısı, teknoloji, sermaye ve finansal kaynakları sayabiliriz.

Hizmet sektöründe kalite değerlendirmesi yapmanın zor olduğu kanısı yaygın olmasına rağmen, genel kurallar uygulandığı takdirde herhangi bir ürünün kalite değerlendirmesinden farkı olmadığı görülür. Sektörümüzde ise kalite değerlendirmesinin iki temel hedefi vardır: İşin, yani çevirinin kalitesini belirlemek, işi yapanların yeterlilik düzeyini belirlemek.

Kalite denetimi için asgari şartlar şunlardır:

1. Temel referanslar: Sözlükler, stil kılavuzları, temel dil kuralları, çeviri bellekleri.
2. Örnekleme yöntemi / kuralları: Kaç kelimelik/sayfalık işin ne kadarına kalite denetimi uygulayacağız? Örneğin 1.100 sayfalık işin rastgele %10’una, 101.250 sayfalık işin %7’sine, 250 ve daha fazla sayfa işin %5’ine.
3. Ölçüm sistemi / hata kategorileri: Nelerin hata kabul edileceğini belirlememiz ve bu hataları puanlamamız gerekiyor. Örneğin; doğruluk hataları 2 puan, terim hataları 2 puan, dil hataları 3 puan, stil hataları 1 puan, ülke standartları hataları 1 puan, kritik hatalar 20 puan.
4. Matematiksel kriterler: Puanladığımız bu hataları nasıl değerlendireceğimizi belirlememiz gerekiyor. Örneğin; söz konusu örnek içinde örnek miktarına göre toplam hata puanı oranı %0-3 arasında olursa mükemmel çeviri, %4.10 arasında olursa iyi çeviri, %11.20 arasında olursa kabul edilebilir çeviri %21.30 arasında olursa kötü çeviri.
5. Değerlendirme sistemi: Elde edilen sonuca göre nasıl bir eylemde bulunacağımızı belirlememiz gerekiyor. Kabul edilebilir veya kötü çeviri alırsak, bunu istenen kalite düzeyine getirmek için ne yapmamız gerekiyor?

Kalite denetiminin her aşamasında unutulmaması gereken en önemli şey, yukarıda sözü edilen tüm ölçme ve değerlendirme kriterlerinin, doğrudan müşteri tarafından veya müşteri beklentilerine göre tarafımızdan belirleneceğidir. Yani tüm kuralları aslında müşteriler veya biz koyarız.

Bu aşamada doğal olarak çeşitli spekülasyonlar yapılabilir. Örneğin; “Müşteri beklentisi düşük ise çevirmen kalite düzeyi düşük bir iş yapabilir mi?” gibi bir soru akıllara gelebilir. Bu sorunun yanıtı kesinlikle “Hayır, yapamaz!”. Çevirmen elinden geldiğinin en iyisini yapmakla yükümlüdür. Kalite beklentisi olan müşteri (çevirmenin müşterisi çeviri işletmeleri de olabilir), değerlendirme şartlarını ve koşullarını çevirmen ile yaptığı sözleşmede belirler ve çeviri işini o şartlara göre kabul eder. Dolayısıyla müşterinin belirli bir kalite beklentisi varsa, bunu çevirmen veya çeviri işletmesi ile yapacağı sözleşmede veya işe özel belgelerin arasında mutlaka belirtmelidir. Böylece, tarafların çeviriyi “beğendim”, “beğenmedim”, “olmuş”, “olmamış” ve benzeri tartışmaları ortadan kalkacağı gibi, anlaşmazlık halinde hukuki dayanakları da olur.

Kalite kavramına bu pencereden bakacak olursak; kalite düzeyini müşteri belirler, kaliteyi ise iç ve dış faktörler belirler, diyebiliriz. Buna karşılık istenen kalite düzeyi, maliyeti ve fiyatı belirler. Fakat fiyat, kaliteyi kesinlikle belirlemez.

Çeviri kalitesi; müşteri isteklerine, kullanılan kaynaklara, kullanılan araç ve sistematiğe, müşterinin ödediği fiyata göre değişir ve/veya belirlenir.